 |
| 1947 |
Να λάμβανα, λέει, κι εγώ cartes postales που θα μου έστελνε από τα λιμάνια του...
Αυτή είναι η δεύτερη σειρά.
Ακολούθησα τα τοπωνύμια από τα ποιήματά του με τη σειρά που εμφανίζονται πρώτα στη συλλογή Μαραμπού (Άγρα 1990).
Για να διασταυρώσω τα τοπωνύμια χρησιμοποίησα το "Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία" (Άγρα, 1992) του Γιώργου Τράπαλη. Από αυτό είναι συνήθως οι πρώτες επεξηγήσεις. Ότι έχω προσθέσει εγώ είναι με πλάγια γραμματοσειρά. Όπου έχω χρησιμοποιήσει άλλη βιβλιογραφία σχετική με τον Καββαδία και το έργο του, την αναφέρω κατά περίπτωση. Πολλές πληροφορίες προέρχονται από το http://en.wikipedia.org και φυσικά από αναζητήσεις στο google.
Οι φωτογραφίες προέρχονται, όλες, από προσωπική μου έρευνα στο διαδίκτυο.
Οι ιστοσελίδες, που χρησιμοποίησα κυρίως, είναι:
και επίσης πολλές ιστοσελίδες των τοπικών αρχών κάθε περιοχής.
Τζιμπουτί
 |
Τζιμπουτί, θέα προς το λιμάνι,
|
 |
| Τζιμπουτί, η ορθόδοξη εκκλησία και πιο πίσω διακρίνεται και η καθολική. |
 |
| Τζιμπουτί, το πρακτορείο της περίφημης γαλλικής ναυτιλιακής εταιρείας Messageries Maritimes το 1920. |
"Ο Γουίλλη, ο μαύρος θερμαστής από το Τζιμπουτί..."
Ένας Νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί
Εδώ, η περιγραφή που κάνει ο Τράπαλης, δεν είναι και τόσο ακριβής. Την εποχή που έγραφε ο Καββαδίας, εννοούσε μόνο την πόλη Τζιμπουτί, αφού τότε δεν υπήρχε ανεξάρτητο κρατίδιο με τέτοια ονομασία. Αυτό έγινε πολύ αργότερα, το
Άντεν
 |
| Το λιμάνι του Άντεν. |
 |
| Άντεν, το ταχυδρομείο και η ακτή. |
 |
| Άντεν, θέα από τη θάλασσα. |
 |
| Άντεν, το ατμόπλοιο Persia στο λιμάνι προς το Steamer Point, το 1910. |
Άντεν: Πόλη στο Ν άκρο της Αραβικής Χερσονήσου. Πόλη και λιμάνι της σημερινής Υεμένης. Τον καιρό του Μαραμπού ήταν βρετανική αποικία. Βρίσκεται σε ίση απόσταση ανάμεσα στο κανάλι του Σουέζ, τη Βομβάη και τη Ζανζιβάρη, θέση που το μετέτρεψε σε σημαντικό σταθμό ανεφοδιασμού νερού και κάρβουνου (στο λεγόμενο Steamer Point) για τη βρετανική ναυσιπλοΐα.
Το 1926 ο Γάλλος συγγραφέας Paul Nizan που το επισκέφτηκε, στο επικριτικό για την αποικιοκρατία βιβλίο του "Aden, Arabie", περιγράφει τις νυχτερινές περιπολίες που οριοθετούσαν τις συνοικίες των ιθαγενών από τις βρετανικές. Περιγράφει ακόμη το συνονθύλευμα από καμήλες, βυτιοφόρα, αμερικανικά αυτοκίνητα που οδηγούν Σομαλοί με τουρμπάνια, ζητιάνους, Άγγλους και Ινδούς στρατιώτες. "Το Άντεν βουίζει σαν ένα μεγάλο τραχύ ζώο σκεπασμένο αλογόμυγες, που κυλιέται μέσα στη σκόνη. Στα δρομάκια του Παζαριού τα πλήθη στριμώχνονται ανάμεσα στις παράγκες, τα μεταξωτά βγαίνουν από τους χειροκίνητους αργαλειούς σαν όμορφα χρωματιστά φίδια..." Ο Καββαδίας επισκεπτόταν το παλιό λιμάνι, το Front Bay, που βρίσκεται μέσα στον ηφαιστειακό κρατήρα, αφού το νέο λιμάνι χτίστηκε εξωτερικά του κρατήρα πολύ αργότερα.
Ο ίδιος γράφοντας το 1949 στον Καραγάτση αναφέρεται στους μυτερούς, γυμνούς βράχους του Άντεν και στην αφόρητη ζέστη, τις δύσκολες βάρδιες της διαδρομής Άντεν - Κολόμπο.
ΣτρόμπολιΤο 1926 ο Γάλλος συγγραφέας Paul Nizan που το επισκέφτηκε, στο επικριτικό για την αποικιοκρατία βιβλίο του "Aden, Arabie", περιγράφει τις νυχτερινές περιπολίες που οριοθετούσαν τις συνοικίες των ιθαγενών από τις βρετανικές. Περιγράφει ακόμη το συνονθύλευμα από καμήλες, βυτιοφόρα, αμερικανικά αυτοκίνητα που οδηγούν Σομαλοί με τουρμπάνια, ζητιάνους, Άγγλους και Ινδούς στρατιώτες. "Το Άντεν βουίζει σαν ένα μεγάλο τραχύ ζώο σκεπασμένο αλογόμυγες, που κυλιέται μέσα στη σκόνη. Στα δρομάκια του Παζαριού τα πλήθη στριμώχνονται ανάμεσα στις παράγκες, τα μεταξωτά βγαίνουν από τους χειροκίνητους αργαλειούς σαν όμορφα χρωματιστά φίδια..." Ο Καββαδίας επισκεπτόταν το παλιό λιμάνι, το Front Bay, που βρίσκεται μέσα στον ηφαιστειακό κρατήρα, αφού το νέο λιμάνι χτίστηκε εξωτερικά του κρατήρα πολύ αργότερα.
Ο ίδιος γράφοντας το 1949 στον Καραγάτση αναφέρεται στους μυτερούς, γυμνούς βράχους του Άντεν και στην αφόρητη ζέστη, τις δύσκολες βάρδιες της διαδρομής Άντεν - Κολόμπο.
(Αλληλογραφία Νίκου Καββαδία Μ. Καραγάτση. Αθήνα: Άγρα 2010.)
 |
| Το Στρόμπολι, πιθανά από την έκρηξη του 1914-15. |
 |
| Το Στρόμπολι από κάποιο κατάστρωμα. |
 |
| Στρόμπολι, Σαν Βιντσέντσο. |
"Κάποια βραδιά, που από το Στρόμπολι περνούσαμε..."
A bord de l' "Aspasia"
Στρόμπολι: Νησάκι με το ομώνυμο ηφαίστειο στη Ν. Ιταλία. Η αρχαία Στρογγύλη (ονομασία της οποίας παραφθορά είναι η σημερινή Stromboli) των περίφημων Αιολίδων Νήσων. Το νησάκι είναι ένα ηφαίστειο με τρεις κρατήρες στην κορυφή του. Χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερες εκρήξεις, οι οποίες φέρουν το όνομά του. Οι στρομπόλιες εκρήξεις είναι εντυπωσιακές, καθώς δεν δημιουργούν υψηλές στήλες, αλλά εκτοξεύουν λίθους και θρυμματισμένη λάβα. Γι' αυτό και στο ποίημα αναφέρεται η κορφή η "φλεγομένη του ηφαιστείου".
Αλλού ο Καββαδίας γράφει:
"Μερικές ώρες έξω από το Κάπο ντι Φάρο, στο βορειότερο μέρος της Σικελίας είναι σπαρμένες η μία κοντά στην άλλην οι δεκαεφτά νησίδες Λιπάρι.
(...) Η πορεία ενός πλοίου που προορίζεται για το στενό Μπονιφάτσιο, είναι ν' αφήσει από δεξιά του το βορειότερο απ' όλα τα νησιά "Στρόμπολι".
Όμως τα επιβατικά της γραμμής Μασσαλίας παρεκκλίνουν μερικές μοίρες βορειότερα και με απώλεια οικονομίας δύο μιλίων περνούν αφήνοντας το Στρόμπολι αριστερά τους, για να δώσουν στους επιβάτες τους τη νύχτα το υπέροχο θέαμα της φλεγόμενης κορυφής του, και την ημέρα την απόλαυση του μεγάλου χωριού που απλώνεται στις απότομες του υπώρειες.
Τις νύχτες, όταν μάλιστα είναι σκοτεινές κι ο καιρός νοτερός και υγρός, η κορυφή του Ηφαίστειου φλογισμένη πετάει σπίθες, ψηλά, περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Κρότοι βαριοί και υποχθόνιοι ακούγονται αρκετή ώρα.
Η ατμόσφαιρα παίρνει μιαν ελαφριά μυρωδιά θείου.
Όταν το πλοίο απομακρυνθεί αφήνοντας το Στρόμπολι πίσω του, αυτό εξακολουθεί να φαίνεται για ώρα πολλή και καθώς χάνεται σιγά μοιάζει σα μια φλόγα κάθετη, θαμπή που αναδίνεται από τη θάλασσα.
Ταξιδιωτικαί αναμνήσεις. Από: Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη. Ν. Καββαδίας (επιμέλεια Guy Michel Saunier). Εκδόσεις Άγρα.
Μαρσίλια ή Μασσαλία
 |
| Μασσαλία, άποψη από ψηλά, στο βάθος τα νησάκια Frioul. |
 |
| Μασσαλία, το περίφημο Chateau d' If, η φυλακή του "κόμη Μοντεχρίστου". |
 |
| Μασσαλία, το "Μπουλβάρ ντε Νταμ". |
 |
| Μασσαλία, η περίφημη Canebiere ή "Καναμπιέρα". |
 |
| Μασσαλία, το παλιό λιμάνι. |
 |
| Μασσαλία, πανοραμική άποψη του παλιού λιμανιού το 1920. |
 |
| Μασσαλία, η είσοδος του παλιού λιμανιού. |
 |
| Μασσαλία, η αψίδα στην πλατεία d' Aix στο τέρμα της οδού Honnorat. |
 |
| Μασσαλία, η περίφημη "Κορνίς". |
Ένας Νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί
"Ύστερα σ' είδα στη Μαρσίλια σαν εχάθηκες μέσα στο θόρυβο χωρίς να στρέψεις πίσω..."
"Ύστερα σ' είδα στη Μαρσίλια σαν εχάθηκες μέσα στο θόρυβο χωρίς να στρέψεις πίσω..."
A bord de l' "Aspasia"
"Εδώ η Μαρσίλια μ' έκαμε πολύ να ζαλιστώ..."
"Εδώ η Μαρσίλια μ' έκαμε πολύ να ζαλιστώ..."
Γράμμα από τη Μαρσίλια
"Σας σκεφτόμουν στο Μπουλβάρ ντε Νταμ σαν περπατούσα..."
"Σας σκεφτόμουν στο Μπουλβάρ ντε Νταμ σαν περπατούσα..."
Γράμμα από τη Μαρσίλια
"Κι έπειτα πάλι στη μεστή από κόσμο Καναμπιέρα, στο Πόρτο Βέκκιο, στην τεφρήν οδό Σαιντ Ονορέ..."
"Κι έπειτα πάλι στη μεστή από κόσμο Καναμπιέρα, στο Πόρτο Βέκκιο, στην τεφρήν οδό Σαιντ Ονορέ..."
Γράμμα από τη Μαρσίλια
"Και μόνον όταν στην Κορνίς, σε κάποιο γκρίζο σπίτι..."
"Και μόνον όταν στην Κορνίς, σε κάποιο γκρίζο σπίτι..."
Γράμμα από τη Μαρσίλια
"... και κάποιο δώρο θλιβερό, προιόν της Μασσαλίας..."
"... και κάποιο δώρο θλιβερό, προιόν της Μασσαλίας..."
Γράμμα από τη Μαρσίλια
Μαρσίλια ή Μασσαλία: λιμάνι της Ν. Γαλλίας. Η Marselha όπως την λένε στα οξιτάνικα. Ένα πανάρχαιο μεσογειακό λιμάνι, που όσο αναπτυσσόταν το εμπόριο και οι αποικίες, και με τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ, γινόταν όλο και σπουδαιότερο. Στα μέσα του 1 9ου αιώνα αποτελούσε πλέον την είσοδο για τα εμπορεύματα όλου του κόσμου προς την Ευρώπη. Οι Γάλλοι τη θεωρούν το λιμάνι της αυτοκρατορίας τους και εκεί εδράζει το κέντρο διοίκησης των αποικιών. Το 1 906 και το 1 92 2 γίνονται εκεί οι περίφημες Αποικιακές Εκθέσεις, που αποτελούν κέντρα συρροής εμπόρων – και όχι μόνο - από όλο τον κόσμο. Το λιμάνι το έχουν ζωγραφίσει ο Renoir και ο Cézanne.
Τέτοια είναι η αίγλη της Μασσαλίας, όταν τη γνωρίζει ο Καββαδίας. Και μαγνητίζει βέβαια, όχι μόνο τον Καββαδία… Από τα τέλη του1 9ου αιώνα κύματα Ελλήνων και Ιταλών εγκαθίστανται εδώ. Προπολεμικά το 40% του πληθυσμού της έχει ιταλική καταγωγή. Οι Αρμένιοι μεταναστεύουν στη Μασσαλία μαζικά το 1 91 51 92 3 , οι Ρώσοι το 1 91 71 93 0, οι Ισπανοί το 1 93 6, Άραβες και Βερβερίνοι σε όλο το μεσοπόλεμο κ.ο.κ. Ο Καββαδίας αναφέρει στο παλιό λιμάνι "Κινέζους, Αράπηδες, Έλληνες και Γιαπωνέζους να περιδιαβαίνουν" το 1932.
Τέτοια είναι η αίγλη της Μασσαλίας, όταν τη γνωρίζει ο Καββαδίας. Και μαγνητίζει βέβαια, όχι μόνο τον Καββαδία… Από τα τέλη του
Πιθανότατα αυτός είναι και ο λόγος που ο Καββαδίας αναφέρεται στη Μασσαλία χρησιμοποιώντας, κυρίως, ιταλικά. Αν σκεφτεί κανείς την συσσώρευση των διαφόρων φυλών και την χρήση των οξιτάνικων από πολλούς από τους ντόπιους, αντιλαμβάνεται πόσο φυσική είναι η χρήση τοπωνυμίων σε lingua franca.
Το Boulevard des Dames είναι ονομασία λεωφόρου. Ο Τράπαλης δίνει την επεξήγηση "δρόμος των γυναικών", που, δεδομένης και της γοητείας που ασκούσαν οι πόρνες στον Καββαδία, είναι κάπως αποπροσανατολιστική. Η ονομασία αναφέρεται στην ηρωική υπεράσπιση της πόλης από τις γυναίκες της τον 1 6ο
Η περίφημη Canebiere ήταν ένας μεγάλος κάθετος δρόμος με μεγάλη αίγλη, που οδηγούσε στο παλιό λιμάνι. Εδώ πάλι ο Καββαδίας χρησιμοποιεί το ιταλικό Porto Vechio αντί του γαλλικού Vieux-Port για να αναφερθεί στο περίφημο παλιό λιμάνι της Μασσαλίας. Το Vieux-Port, που βρίσκεται στην θέση του αρχαίου φυσικού λιμανιού, ήταν ρηχό (6μ. βάθος) και, παρ' όλες τις επεκτάσεις του, δεν κατάφερε να εξυπηρετήσει την κίνηση των μεγάλων ατμόπλοιων. Ενώ λοιπόν χρειάστηκε να χτιστεί και νέο λιμάνι (στην περιοχή La Joliette ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα) το παλιό λιμάνι δεν έχασε τη σημασία του για τη ζωή της πόλης (εμπόριο, διασκέδαση κ.α.).
Η "τεφρή οδός Σαιντ Ονορέ" δεν υπάρχει στη Μασσαλία. Ο Τράπαλης αναφέρει στην επεξήγησή του ως Rue Honnorat, που όντως υπάρχει. Ο Καββαδίας πιθανά συγχέει την ονομασία της με το νησί Saint- Honorat της γαλλικής Ριβιέρας, που δεν είναι απίθανο να αποτελούσε συνηθισμένο λάθος της καθομιλουμένης.
Η Corniche είναι ο παραλιακός δρόμος της πόλης, που χαρακτηριζόταν από την ωραία θέα και τα γραφικά σπίτια, τα λιμανάκια με τις ψαρόβαρκες κ.λ.π.
Η "τεφρή οδός Σαιντ Ονορέ" δεν υπάρχει στη Μασσαλία. Ο Τράπαλης αναφέρει στην επεξήγησή του ως Rue Honnorat, που όντως υπάρχει. Ο Καββαδίας πιθανά συγχέει την ονομασία της με το νησί Saint- Honorat της γαλλικής Ριβιέρας, που δεν είναι απίθανο να αποτελούσε συνηθισμένο λάθος της καθομιλουμένης.
Η Corniche είναι ο παραλιακός δρόμος της πόλης, που χαρακτηριζόταν από την ωραία θέα και τα γραφικά σπίτια, τα λιμανάκια με τις ψαρόβαρκες κ.λ.π.
Στη Μασσαλία, σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Καββαδίας γνώρισε την πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη και την επισκεπτόταν στην Andibes, όταν βρισκόταν εκεί. Το αναφέρω, γιατί στο διαδίκτυο είναι διαδεδομένη μια γοητευτική θεώρηση του μύθου του Καββαδία: ότι το "μαραμπού" πιθανά το εμπνεύστηκε από το γνωστό όνειρο της πριγκίπισσας - και αναλυόμενης του Φρόυντ, το οποίο είχε ήδη δημοσιευτεί από το 1928. Αυτή την εκδοχή τη στηρίζουν και στο γεγονός, ότι το Μαραμπού εκδίδεται το 1933 και μέχρι τότε ο Καββαδίας δεν έχει ταξιδέψει στους τροπικούς, οπότε δεν έχει δει και τα σμήνη των πουλιών αυτών. Γι' αυτό το θέμα όμως έχει ακολουθήσει ειδική ανάρτηση εδώ.
Ο ίδιος ο Καββαδίας σε ένα κείμενο ταξιδιωτικό του 1932 γράφει για τη Μαρσίλια:
"Όταν οι ναυτικοί μελετούν τη Μαρσίλια, η όψη τους γίνεται κάπως χαρούμενη και τα μάτια τους παίρνουν μια πονηρή λάμψη. Τα βράδια στις πλώρες, εκείνοι που έχουν πάει σ' αυτή, διηγούνται σ' εκείνους που δεν επήγαν ακόμη, με χαμηλή φωνή, αισχρές ιστορίες για τις γυναίκες που κυνηγούνε τους άνδρες στις γωνίες των δρόμων, για τις παράδοξες ηδονές που χαρίζουν, για τους βαμμένους εβραίους του Πόρτο-Βέκκιο που καλούν τους διαβάτες, για τα περίφημα μπαρ του λιμένος και για χίλια δυο πράγματα, και χρωματίζοντάς τα μ' εκείνη τη μεγάλη φαντασία που έχουν οι ναυτικοί, κάνουν τους άλλους να μένουν μ' ανοιχτό το στόμα, και για μέρες πολλές να ονειρεύονται τη Μαρσίλια.
(...) Η Μασσαλία δεν έχει καμιά συγγένεια με το Παρίσι. Είναι μια πολιτεία γιομάτη ναυτικούς, απηλλαγμένη από μάταιες επιδείξεις και παραδοξότητες. Είναι μια εύθυμη πολιτεία, χωρίς μυστικά, που αφήνοντάς την κανείς, αισθάνεται μέσα του κάτι κενό, που μπορεί να τον κάνει να κλάψει, σαν όταν εγκαταλείπει άθελά του μια αγαπημένη γυναίκα".
Ταξιδιωτικαί αναμνήσεις. Από: Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη. Ν. Καββαδίας (επιμέλεια Guy Michel Saunier). Εκδόσεις Άγρα.
 |
| Cabo matapan ή ακρωτήριο Ταίναρο. |
Ο πλοίαρχος Φλέτσερ
Ματαπάς: Το ακρωτήριο Ταίναρο. Η περιοχή έχει πολλά ονόματα: κάβο-Μεταπάς ή Ματαπάς, Κριτήρι, Φανάρι, Λίθος, Βραχίονας της Μάνης (Brazzo di Maina) κατά τους Ενετούς. Πρόκειται για ένα κομμάτι γης, ανάμεσα σε δύο φυσικά λιμάνια, το Πόρτο Κάγιο (αρχαία Ψαμμαθού) στον Λακωνικό Κόλπο και το Μαρμάρι και το Αχίλλειον από την απέναντι πλευρά, που αποτελεί το νοτιότερο άκρο της Ευρώπης. Μέρος γεμάτο μύθους και θρύλους.
Φόβητρο για τους ναυτικούς, λόγω του καιρού που συχνά είναι άγριος, όπως αναφέρει και στο ποίημα ο Καββαδίας, αλλά και λόγω των πειρατών τα παλαιότερα χρόνια, που είχαν για ορμητήρια τους γύρω όρμους. Υπάρχει μάλιστα ένα σχετικό δίστιχο: "Από τον κάβο-Ματαπά σαράντα μίλια μακριά κι από τον Κάβο-Γκρόσσο σαράντα κι άλλο τόσο".
Αυτός είναι ο λόγος που το
Συνέχεια: http://lexeis-skepseis-ki-alla.blogspot.gr/2012/05/cartes-postales.html
